پژوهش های دانشمندان در حوزه صنعت بافندگی در صد سال اخیر و تاریخچه بافندگی در ایران، نشان داده است که ایرانیان از پیشتازانی بوده اند که به کار بافندگی پارچه پرداخته اند . کاوش‌هایی که در سال‌های ۱۳۲۸ و ۱۳۲۹ در غاری نزدیک به دریای خزر انجام شد ، پارچه‌هایی به دست آمد که نشان می دهد اقوام ایرانی از همان آغاز غارنشینی ، پشم گوسفند و بز را به صورت پارچه می بافتند . آزمایش هایی که با کربن ۱۴ بر روی پارچه انجام گرفت ثابت میکند که این پارچه ها قدمتشان به 6500 سال قبل از میلاد می‌رسد.
تاریخچه بافندگی در ایران
ایرانیان پیشتاز در صنعت بافندگی
لنگرها و دوک هایی که طی ۳۰ سال اخیر در حفاری های مختلف به دست آمده نشان دهنده وجود کارگاه‌های بافندگی در ایران کهن است.
صنعت بافندگی در دوره هخامنشیان
نساجی در تاریخچه بافندگی در ایران در این دوره به ویژه در زمینه بافت پارچه‌های پشمی ، پشمی نرم و لطیف مشهور بود و شاهان این دوره به داشتن لباس های زیبا و فاخر شهرت داشتند . یکی از دلایلی که برای نشان دادن پیشرفت صنعت پارچه بافی در زمان هخامنشیان ارائه می‌شود این است که اسکندر مقدونی با آن همه تعصب یونانی گری ، در زمان ورود به ایران تا هنگام مرگش لباس های زربافت ایرانی بر تن می‌کرد. پارچه های پشمی و پارچه های کتان ایرانی در دوره هخامنشیان بسیار مطلوب بود.
ساسانیان ، دوران درخشان نساجی
به گفته اکثریت قریب به اتفاق پژوهشگران و مورخان ، دوره ساسانی یکی از درخشان‌ترین و والاترین دوره ها از نظر بافندگی بوده است . “مسعودی در کتاب مروج لرزه می نویسد :” نیمی از شوکت و عظمت این دوره را باید در توسعه صنایع از جمله صنعت بافندگی جستجو کرد”. خوشبختانه بافته‌های این دوره به وفور در موزه ها و کلیساهای غربیان حفظ شده است. دکتر محمدحسن ذکی در کتاب صنایع ایران بعد از اسلام درباره بافت این دوره می گوید “در این دوره، بافندگی ایران به اوج عظمت، ترقی و رونق خود رسید”
سیر نزولی تاریخچه صنعت بافندگی در ایران
در دوره اسلامی به سبب جنگهای ایرانیان و اعراب و اختلافات داخلی در مناطق مختلف ، صنعت بافندگی از درخشندگی و پیشرفت افتاده بود و در بسیاری از دوره ها صنعت نساجی در تاریخچه بافندگی در ایران چنان سیر نزولی می پیمود که گمان نمی رفت دیگر هرگز شکوفا شود . مهاجمان هم دل خوشی از تمدن و فرهنگ ایرانی نداشتند ، با این همه صنعت پارچه بافی با ایستادگی هر چه تمام‌تر ، بار دیگر خود را نمایان ساخت.
هنرمندان این پیشه ظریف با وجود آنکه بسیاری از خلفا وحکما این هنر را خوار شمردند ودر صدد نابودی آن بر آمدند ، چنان کردند که پارچه بافی در زمره نجیب ترین ، با اعتبار ترین و اصلی ترین مشاغل به حساب می آمد.
بازگشت شکوه و تمدن صنعت بافندگی توسط صفویان
با مطالعه تاریخچه بافندگی در ایران در دوران صفویان، اوج شکوه و بلندی هنر و تمدن ایرانیان بوده است که پس از اسلام مانند آن دیده و شنیده نشده است . آنان دوباره نام ایران را در اندیشه ها زنده کردند . بر اثر حمایت بی‌دریغ شاهان صفوی از هنرمندان ، توفیق عظیمی در صنعت پارچه بافی به دست آمد . هم زمان با دوران صفویان ، اولین ماشین بافت نیز در سال 1589 میلادی اختراع و همچنین اولین کتاب راهنمای بافتنی هم در سال 1611 میلادی منتشر شد که شامل 126 صفحه طرح و الگو برای بافتنی بود.
این کتاب نیز در مورد تاریخچه بافندگی در ایران کمک شایانی به پیشرفت و توسعه هنر بافت در جهان کرد. به راحتی می توان پذیرفت که آثار هنرمندان این دوره به خصوص در زمان شاه عباس کبیر ، در تمام تاریخ هنر نساجی جهان همتا ندارد.
خاموشی چراغ هنر و صنعت بافندگی در ایران
با سقوط صفویان به دست افغانها، چراغ هنر ایران هم رو به خاموشی گرایید. افشاریه، زندیه و قاجاریان هم هیچ کاری برای نجات آن انجام ندادند. اگر دوره قاجاریه را یکی از بدترین و دردآور ترین دوران در طول تاریخ ایران در زمینه صنعت نساجی و بافندگی پارچه های دستی و سنتی بدانیم ، به جاست. از طرفی دوره قاجار مصادف است با نهضت همه جانبه کارخانه های پارچه بافی اروپا، همچنین پارچه های روسی که افراد سودجو با چاپلوسی شاهان وقت، به صورت انبوه و ارزان وارد کشور می‌کردند و مانع برابری تولید کارگاه های دستی و سنتی با کارگاه های ماشینی می‌شدند.
صنعتگران و هنرمندان هم که نه حمایتی می‌شدند و نه بازاری برای فروش داشتند، بدون امید و انگیزه برای ادامه راه ، این هنر را که در کتاب های تاریخچه بافندگی در ایران نیز آورده شده است،به دست فراموشی سپردند.
فردایی بهتر از تاریخچه بافندگی در ایران
با مطالعه تاریخ و تمدن پربار این مرز و بوم و تاریخچه بافندگی در ایران به خودمان می بالیم و تلاش می کنیم برای فردایی بهتر. امید است با کوشش و پشتکار هنرمندان و جوانان کشورمان ، صنعت نساجی این مرز و بوم با پیشرفتی روز افزون مواجه شود و تولیدات داخلی مان بتواند سهم صادراتی قابل توجهی از بازار جهانی را جذب خود کند. شرکت جامه بافت به عنوان برترین تولیدکننده این سالها در زمینه پوشاک بافت همواره در تلاش بوده و هست تا کیفیت را اولین اولویت در کار خود قرار دهد.
